آسانسور صنعتی و ضد انفجار
در کارگاه‌ها و کارخانه‌های پیشرفته‌ی دنیا، به ویژه در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و همچنین کارخانجات سیمان و معادن، نیاز به آسانسورهای صنعتی و کارگاهی با ویژگی‌های خاص، از جمله ضد آب، ضد گرد و غبار و ضد انفجار، به شدت احساس می‌شود. به دلیل پیچیدگی‌های طراحی و اجرای این نوع پروژه‌ها، تنها تعداد محدودی از شرکت‌های آسانسوری توانایی طراحی، محاسبه و پیاده‌سازی آسانسورهای صنعتی را دارند؛ به‌خصوص زمانی که قابلیت‌های ضد آب و ضد انفجار نیز به پروژه اضافه می‌شود.
این نوع آسانسورها در کارخانجات و واحدهای صنعتی استفاده می‌شوند و برای محیط‌های خاص صنعتی مانند صنایع پتروشیمی، معادن، کارخانجات سیمان و سیلوها طراحی شده‌اند. در این مکان‌ها، به دلیل وجود گازهای قابل اشتعال و احتمال بروز انفجار، نیاز به تجهیزات خاص و زیرساخت‌های مقاوم دارند. این آسانسورها باید به قطعات ویژه‌ای مجهز باشند و عایق‌کاری مناسبی داشته باشند تا بتوانند در شرایط محیطی سخت عملکرد ایمن و مؤثری ارائه دهند.
کاربرد و ویژگی آسانسور صنعتی
آسانسورهای صنعتی بر اساس نوع کاربرد به چند گروه مختلف تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- صنایع نیروگاهی
- صنایع پتروشیمی و پالایشگاه
- صنایع سدسازی
- کارخانجات مختلف تولیدی و صنعتی
- صنایع معدنی
- صنایع آلومینیوم، مس، فولاد، روی و …
- صنایع دریایی
هر یک از این صنایع دارای نیازمندی‌های خاصی هستند و برای نصب آسانسور در هر یک از این محیط‌ها، نیازسنجی دقیق و جامعی انجام می‌شود. اغلب، طراحی آسانسورها به صورت اختصاصی برای هر کاربرد انجام می‌گیرد و سپس مراحل مونتاژ، نصب و راه‌اندازی با دقت صورت می‌پذیرد. این فرآیند به دلیل شرایط ویژه و استانداردهای بالای ایمنی در این صنایع، اهمیت ویژه‌ای دارد.
انواع تکنولوژی در ساخت آسانسور صنعتی
آسانسور صنعتی براساس نوع تکنولوژی به کار رفته به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- High IP: این دسته از آسانسورها دارای درجه حفاظتی بالایی هستند که آنها را در برابر آب، گرد و غبار و دیگر عوامل محیطی محافظت می‌کند.
- EX: این نوع آسانسورها برای محیط‌های دارای خطر انفجار طراحی شده‌اند و از استانداردهای ویژه‌ای برای ایمنی برخوردارند.
- Rack & Pinion: این تکنولوژی بر پایه سیستم دنده شانه‌ای و پینیون عمل می‌کند و برای محیط‌های صنعتی با نیاز به دقت بالا و تحمل بار سنگین مناسب است.
این فهرست می‌تواند شامل تکنولوژی‌های دیگری نیز باشد که به دلیل ویژگی‌های خاص و کاربردهای کمتر رایج، در دسته‌بندی “آسانسورهای خاص” قرار می‌گیرند.
آسانسور IP54
برای درک بهتر آسانسورهای IP54، بهتر است ابتدا مفهوم IP یا همان درجه حفاظت را بشناسیم. درجه حفاظت یا IP Rating (کد IP) در استاندارد بین‌المللی ICE 60529 تعریف شده است و نشان‌دهنده میزان محافظت تجهیزات الکترونیکی در برابر گرد و غبار، آب، تماس‌های دستی و نفوذ اجسام جامد به داخل محفظه‌های الکتریکی می‌باشد.
شرایط محیطی و موقعیتی که آسانسور در آن نصب می‌شود، نقش مهمی در دوام و عملکرد آن دارد. برای مثال، میزان گرد و غبار موجود در هوا بسیار حائز اهمیت است و همچنین باید بدانیم چگونه از دستگاه‌ها در برابر آسیب‌های محیطی محافظت کنیم.
اهمیت درجه حفاظت به قدری بالاست که پیمانکاران موظف به رعایت دقیق دستورالعمل‌های حفاظتی استاندارد هستند. نباید در پروژه‌ها نسبت به این مسئله بی‌تفاوتی نشان داده شود، چرا که می‌تواند به کارفرما خسارت وارد کرده و هزینه‌های زیادی را تحمیل کند.
IP در آسانسور
ضریب نفوذپذیری اجسام، که طبق استاندارد بین‌المللی IEC60529 تعریف می‌شود، با نام IP یا International Protection شناخته می‌شود. این ضریب نشان‌دهنده میزان حفاظت یک جسم در برابر نفوذ ذرات جامد و مایعات مانند گرد و غبار است. این درجه حفاظتی با یک کد دو رقمی نمایش داده می‌شود که هرچه این اعداد بزرگتر باشند، نشان‌دهنده محافظت بیشتر است. اولین رقم از این کد مربوط به حفاظت در برابر جامدات و رقم دوم آن مرتبط با حفاظت در برابر مایعات، به‌ویژه آب، می‌باشد. این استاندارد به این صورت نمایش داده می‌شود که پس از کلمه IP، عدد دو رقمی درج می‌گردد، به طوری که رقم اول بین ۰ تا ۶ و رقم دوم بین ۰ تا ۸ قرار می‌گیرد.
در واحدهای صنعتی مانند پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی، سکوهای نفتی و دیگر مراکز با قابلیت اشتعال بالا، به دلیل وجود پودرها و گازهای قابل اشتعال، رعایت نکات ایمنی بسیار اهمیت دارد. در این محیط‌ها، با کوچکترین جرقه ممکن است حادثه‌ای جبران‌ناپذیر رخ دهد. یکی از اقداماتی که برای حفظ ایمنی در این مراکز انجام شده، ساخت آسانسورهای ضد انفجار و ضد گرد و غبار است. آسانسور IP54 یکی از این نوع آسانسورهاست که به‌طور خاص برای محیط‌های پرخطر طراحی شده است. این آسانسورها ، برای مکان‌هایی با ترافیک بالا و همچنین فضاهایی که فاقد سقف یا پوشش، مرطوب یا غبارآلود هستند، مناسب می‌باشند. همچنین در صنایع پتروشیمی، کارخانجات سیمان و نیروگاه‌ها کاربرد دارند.
آسانسور به خودی خود یک دستگاه خاص با تجهیزات پیچیده است و آسانسور IP54 که ضد انفجار نیز می‌باشد، نیازمند قطعات ویژه‌ای است که تهیه آنها چالش‌برانگیز است. یکی از دلایل دشواری در تهیه این قطعات، نیاز به ضد انفجار بودن همه اجزا است.
از جمله قطعاتی که مخصوص این آسانسور هستند می‌توان به:
- تابلو فرمان عایق
- کلیدها و پریزهای ضد انفجار
- چراغ روشنایی ضد جرقه در داخل کابین
- شستی داخل کابین
- تابلو سه فاز تغذیه
- هواکش کابین
- میکروسوییچ و سنسور کنترلی
- هواکش موتورخانه، پاراشوت ضد انفجار
- جعبه رویزیون
- موتور مخصوص و درب با قفل‌های مخصوص اشاره کرد.
برخی از این قطعات باید در فضای بسته قرار گیرند، مانند الکتروموتورها، پاوریونیت سیستم هیدرولیک، تابلو فرمان، کلیدها و تمام کنتاکتورها.
آسانسور EX
در محیط‌های صنعتی خاص مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، میزان رطوبت و دمای بالای هوا می‌تواند ریسک انفجار را افزایش دهد. به همین دلیل، طیف وسیعی از تجهیزات و وسایل ضدانفجار، یا EX، طراحی و تولید شده است که یکی از آنها، آسانسور ضدانفجار یا آسانسور EX است. این نوع آسانسور نیز خود دارای انواع مختلفی است و باید بر اساس نیاز محیط و کارایی مورد نظر انتخاب شود.
رعایت استانداردها و ایمنی در نصب و راه‌اندازی آسانسور EX بسیار اهمیت دارد. تجهیزات و قطعات مورد نیاز برای این آسانسور عبارتند از:
- کفپوش کابین از نوع آنتی استاتیک
- میکروسوییچ و سنسور کنترلی
- انواع کلید و پریز ضد انفجار
- تابلو سه فاز تغذیه
- پاراشوت ضد انفجار
- چراغ روشنایی ضد جرقه داخل کابین
- تابلو فرمان
- جعبه رویزیون
- شستی داخل کابین
- هواکش کابین
- هواکش موتورخانه
- آسانسورهای ضدانفجار در محیط‌های صنعتی پرریسک که احتمال انفجار در آنها بالا است، به کار می‌روند. این محیط‌ها شامل صنایع پتروشیمی و پالایشگاه، صنایع معدنی و سایر مکان‌های مشابه هستند.
برای نصب و استفاده از آسانسورهای EX، نکات زیر باید رعایت شود:
- هیچ‌گونه جرقه‌ای نباید در آسانسورهای ضدانفجار ایجاد شود، زیرا کوچکترین جرقه می‌تواند منجر به انفجار شود.
- تمامی اصول ایمنی باید به‌طور کامل رعایت شوند.
- طراحی و نصب آسانسور EX باید با استفاده از مدارهای ضد انفجار (EX) صورت گیرد.
- تمامی قطعات الکترونیکی آسانسور ضدانفجار باید از نوع EX باشند.
- الکتروموتورها، پاوریونیت سیستم هیدرولیک، تابلو فرمان، کلیدها و کنتاکتورها باید در فضای بسته قرار گیرند تا ایمنی کامل تأمین شود.
