آسانسورها بر اساس سیستم و مکانیزم به دو دسته هیدرولیکی و کششی تقسیم میشوند. آسانسورهای کششی به دو نوع گیربکسی و گیرلس تقسیم میشوند. همچنین، بالابرها برای جابجایی بار و یا افراد کمتوان طراحی میشوند.
در گذشته برای جابجایی بارها و مصالح ساختمانی از تجهیزاتی مشابه آسانسورهای کششی امروزی استفاده میشد. سپس به جابجایی اجسام با استفاده از نیروی بخار آب فکر کردند که منجر به ساخت آسانسورهای هیدرولیکی شد. در این نوع آسانسورها، به جای بخار آب از فشار روغن برای جابجایی استفاده میشود.
در نهایت، آسانسورهای کششی گیربکسی که موضوع بحث ما هستند، با استفاده از نیروی اصطکاک بین سیم بکسل و قرقره ساخته شدند. این نیروی کشش باعث جابجایی کابین بین طبقات میشود. به بیان سادهتر، سیم بکسل از یک سو به کابین آسانسور و از سمت دیگر به وزنه تعادل متصل است و بین این دو یک قرقره قرار دارد. مکانیزم حرکت کابین آسانسور بر اساس تعادل وزنه و کابین با استفاده از یک نیروی خارجی است. در گذشته این نیروی خارجی به صورت دستی تأمین میشد، اما با پیشرفت تکنولوژی، نیروی برق جایگزین نیروی دست شد. امروزه یک سر قرقره به موتور الکتریکی متصل است و سر دیگر آن رابط بین کابین و وزنه تعادل است. ریلهای مخصوصی که برای کابین و وزنه تعبیه شدهاند، امکان حرکت عمودی آنها را فراهم میکنند.
آسانسور گیربکسی یکی از رایجترین و پرکاربردترین انواع آسانسور است که در آن برای کنترل و تنظیم سرعت از گیربکس استفاده میشود. در این آسانسورها، گیربکس نقش کاهنده نیرو را نیز ایفا میکند، به طوری که قدرت بالای موتور را کاهش داده و تنظیم میکند. هزینه خرید این نوع آسانسورها نسبت به مدلهای گیرلس کمتر است و به همین دلیل کاربرد بیشتری دارند. در آسانسورهای گیربکس، به دلیل استفاده از دستگاه اینورتر، حرکت و توقف کابین به خوبی کنترل و تنظیم میشود، بنابراین کابین آسانسور هنگام بالا یا پایین رفتن، حرکت نرمی دارد. با توجه به اینکه موتور آسانسورهای گیربکس حجم بزرگی دارد، برای راهاندازی آنها نیاز به ساخت موتورخانه است.
آسانسور کششی گیربکس، همانطور که از نامش پیداست، دارای گیربکسی است که به موتور متصل بوده و با کمک چرخ سیم بکسل آن را به حرکت درمیآورد. به دلیل سرعت بالایی که دارند، معمولاً برای ساختمانهای مرتفع کاربرد بیشتری نسبت به آسانسورهای گیرلس دارند. سرعت آسانسور کششی گیربکسی بین 1.7 تا 2.5 متر بر ثانیه است و برای ساختمانهایی با ارتفاع تا 76 متر مناسب است. ظرفیت این نوع آسانسورها تا 13600 کیلوگرم میرسد. از مهمترین مزایای آسانسور کششی گیربکسی میتوان به هزینه پایین نصب اشاره کرد.
مزایا:
معایب:
گیربکس دستگاهی است که به عنوان واسط بین موتور محرکه و مصرفکننده نیرو عمل میکند. با استفاده از موتور گیربکس، میتوان گشتاور و سرعت را تنظیم کرد و در واقع نوعی انعطاف در میزان نیروی موتور ایجاد نمود.
موتور گیربکس آسانسور نوعی دستگاه مکانیکی است که وظیفه آن تبدیل سرعت و قدرت بالای موتور به مقادیر پایینتر است. در این سیستم، موتور آسانسور نیروی تولید شده را به شفت ورودی گیربکس منتقل میکند. در گیربکس، چرخدندهها میزان قدرت و سرعت حرکت دورانی موتور را کنترل کرده و آن را با سرعت پایینتری به شفت خروجی منتقل میکنند. پس از انتقال نیرو از شفت خروجی به فلکه گیربکس، سیمبکسلها با سرعت مشخصی حرکت کرده و کابین آسانسور را جابجا میکنند.
آسانسور گیربکس یکی از انواع آسانسورهای کششی به شمار میآید. در این نوع آسانسورها، قدرت موتور توسط گیربکس یا چرخدنده کنترل و تنظیم میشود. موتور این آسانسورها حجم بزرگی دارد و برای راهاندازی آن نیاز به ساخت موتورخانه است.
آسانسور گیربکسی را میتوان متداولترین نوع آسانسور دانست که نسبت به سایر انواع آسانسورها، مانند آسانسورهای گیرلس، قدمت بیشتری دارد. ظرفیت این نوع آسانسورها تا حدود 500 کیلوگرم میرسد و حداکثر سرعت آنها حدود 150 متر در دقیقه است. مصرف انرژی در این نوع آسانسورها نسبتا بالاتر است و موتور آنها هنگام کار کردن سر و صدای بیشتری تولید میکند.
موتور آسانسور گیربکسدار را میتوان مهمترین قسمت این نوع آسانسورها دانست. طراحی و تولید این موتورها به گونهای است که نیروی تولید شده ابتدا به جعبه دنده یا گیربکس منتقل میشود. این موتورها در دو نوع تک سرعته و دو سرعته ساخته میشوند. اجزای موتور آسانسور گیربکسدار شامل الکتروموتور، جعبه دنده یا گیربکس، فلکه کششی و ترمز الکتریکی است. در داخل الکتروموتور، روتور و استاتور قرار دارند؛ به این صورت که سیمپیچ نقش استاتور و محور نقش روتور را ایفا میکند. با ایجاد مغناطیس در داخل الکتروموتور، روتور به چرخش درمیآید و باعث چرخش میلهای میشود که یک طرف آن در داخل گیربکس قرار دارد.