فلکههای هرزگرد آسانسور در دو دسته انحرافی و معکوس قرار می گیرند. با توجه به نوع آسانسور، از فلکههای هرزگرد مختلفی استفاده میشود. در برخی از آسانسورها، فلکه هرزگرد معکوس استفاده میشود که برای ایجاد زاویه آلفا بهینه مورد استفاده قرار میگیرد. فلکههای هرزگرد در سایر آسانسورها برای تغییر جهت سیمبکسل و هدایت آنها به کار میروند. شیارهای موجود در این نوع فلکهها کشش ایجاد نمیکنند و فقط وظیفه هدایت سیمبکسلها را دارند.
نسبت قطر فلکه هرزگرد باید حداقل ۴۰ برابر قطر نامی سیم بکسل باشد.
در ساخت فلکه هرزگرد آسانسور از چدن استفاده میشود که مزایای زیر را به همراه دارد:
سختی فلکه ریختهگری شده به ترکیب شیمیایی آن وابسته است و سختی قابل قبول برای فلکه کششی بین ۱۶۰ تا ۲۰۰ برینل در نظر گرفته میشود.
با توجه به وزن سنگین مواد چدنی و مشکلاتی که طی مراحل ریختهگری، ماشینکاری، پرداخت و رنگآمیزی در ساخت فلکه هرزگرد آسانسور وجود دارد، فرایند تولید فلکههای چدنی از ابتدا تا انتها دارای پیچیدگیها و چالشهای متعددی است. افرادی که در این زمینه آگاهی دارند، میدانند تولید فلکههای چدنی چه ویژگیها و مشکلاتی را از آغاز تا پایان دارد.
مسائل و مشکلات فلکههای چدنی به شرح زیر است:
با این حجم گسترده کار و هزینههای بالای مراحل تولید فلکه چدنی، صنعتگران و تولیدکنندگان فلکهها یا پولی آسانسور به مواد جایگزین فکر کردهاند. برخی کمپانیهای بزرگ مواد نایلونی PVC، پلیاورتان و پلیاتیلن فشارقوی (HDPE) را جایگزین مواد ریختهگری برای تولید فلکههای چدنی آسانسور کردهاند. طی سالهای اخیر، بسیاری از تولیدکنندگان به تولید و جایگزینی فلکههای پلاستیکی به جای فلکههای چدنی پرداختهاند.
نایلون MC یکی از مواد پلاستیکی جایگزین فولاد و چدن است که بهطور گستردهای در جهان صنعتی، بهویژه صنعت آسانسور و پلهبرقی، رواج یافته و دارای مزایای زیر است:
یکی از اجزای بسیار مهم در آسانسورها، فلکه هرزگرد یا فلکه کششی است. این فلکه به قرقرهای گفته میشود که برای انتقال قدرت موتور و حرکت سیمبکسل در آسانسور استفاده میشود.
زمان تعویض فلکه هرزگرد بستگی به میزان خوردگی فلکه آسانسور دارد. در صورتی که بلبرینگ فلکه با مشکل مواجه شود، امکان تعویض بلبرینگ وجود دارد؛ اما در چنین مواقعی بهترین راه تعویض فلکه هرزگرد آسانسور است. علائم نیاز به تعویض شامل موارد زیر است:
دلایل خوردگی و آسیبدیدگی فلکه هرزگرد عبارتند از:
بالانس نبودن وزنه تعادل و کابین: بالانس نبودن وزنه تعادل و کابین آسانسور یکی از دلایل اصلی خوردگی فلکه است. برای جلوگیری از این مشکل، نصبکنندگان باید با دقت تمام وزنه تعادل و کابین را بالانس کنند.
خشک بودن سیمبکسل: خشک بودن سیمبکسل آسانسور میتواند منجر به خوردگی فلکه شود. سرویسکار باید ماهانه سیمبکسل را چک کند و در صورت نیاز، روغنکاری کند.
تراز نبودن فلکه موتور و هرزگرد: فلکه موتور و هرزگرد باید همتراز و همراستا با کابین آسانسور نصب شوند. در غیر این صورت، فلکه هرزگرد پس از مدتی دچار خوردگی میشود. برای جلوگیری از این مشکل، نصبکنندگان باید در زمان نصب آسانسور از تراز بودن این دو قطعه اطمینان حاصل کنند.
زاویه آلفا سیمبکسل یکی از زوایای حیاتی در محاسبات نصب آسانسور است که باید با دقت محاسبه شود. سیمبکسلها در آسانسور نقش مهمی در کشش آسانسور دارند؛ به طوری که قرقره موتور باید دو وظیفه حرکت و جابهجایی آسانسور و تغییر جهت نیرو را انجام دهد.
زاویه آلفا یا (Angel of warp) بین فلکه اصلی موتور و فلکه هرزگرد تشکیل میشود و باید به گونهای انتخاب شود که هنگام چرخش سیمبکسل روی فلکهها، از نظر امنیت، سرعت، تعادل و قدرت در بهترین وضعیت قرار گیرد. کابین و وزنههای تعادل در دو طرف فلکه موتور بهصورت معلق وجود دارند و این سیستم از طریق سیمبکسل و متناسب با فلکهها طراحی و اجرا میشود.
چنانچه زاویه آلفا مناسبی در زمان نصب هرزگرد آسانسور و فلکههای گیربکس لحاظ نشود، سبب سرخوردگی آسانسور میشود.
محاسبه خم معکوس در سیستم تعلیق نقش مهمی دارد و هنگام طراحی آسانسور باید به این مهم توجه کرد. دو روش تقریبی و دقیق برای بدست آوردن این زاویه وجود دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
برای بدست آوردن زاویه آلفا در آسانسور از روشی استفاده میشود که دارای ۱۰ تا ۱۵ درجه خطا است. کمترین مقدار زاویه آلفا آسانسور باید ۱۵۰ درجه و بیشترین مقدار آن باید ۱۸۰ درجه در نظر گرفته شود.
برای محاسبه زاویه آلفا باید مراحل زیر را قدم به قدم انجام دهید:
(۳٫۱۴*قطر فلکه)/(۳۶۰*طول سیم بکسل خوابیده روی فلکه موتور)=زاویه آلفا
α = ( L*360 / Лd)
برای بدست آوردن زاویه آلفا با این روش، از سینوس زاویه مکمل استفاده میشود؛ بنابراین میتوان زاویه آلفا را با دقت بالایی اندازهگیری کرد. پارامترهای Rs، Rp، I و h به ترتیب نشاندهنده شعاع فلکه کششی، شعاع فلکه هرزگرد، فاصلهی افقی مرکز دو فلکه و فاصله عمودی مرکز دو فلکه کششی و هرزگرد از یکدیگر هستند.